Strategia rozwoju Muzeum Ślężańskiego na lata 2022 -2028
Głównym celem planowanych w Muzeum Ślężańskim działań jest pełna realizacja zadań wynikająca z ustawy o Muzeach, koncentrująca się na kilku obszarach. Moja praca i realizacja zadań w 2021 roku jako pełniącego obowiązki dyrektora jest dowodem na możliwą modernizację i sukcesywne uzupełnianie istniejących braków. Jednocześnie wskazana jest kontynuacja dobrych praktyk, które do tej pory tworzyły pozytywne środowisko funkcjonowania Muzeum w gminie Sobótka. Jednak zmiany, które zachodzą w muzealnictwie, powinny dotyczyć również Muzeum Ślężańskiego. Powinno ono służyć zarówno mieszkańcom naszej gminy jak i być ważnym punktem na turystycznej mapie regionu i kraju. Muzeum Ślężańskie będzie rozwijać swoją pracę w dziedzinie coraz lepszego opracowywania, eksponowania zbiorów, prowadzenia prac badawczych, organizacji wystaw czasowych, wzbogacenia oferty wydawniczej. Zgromadzona wiedza stanie się podstawą do edukacji i ciekawych zajęć na wszystkich poziomach kształcenia. We współpracy z instytucjami gminnymi, Muzeum Ślężańskie będzie kluczową atrakcją turystyczną regionu.
Ochrona zabytków
Najważniejszym zadaniem jest bezpieczeństwo zabytków, ich przechowywanie zgodnie z wytycznymi opieki konserwatorskiej. Poprawa warunków przechowywania i eksponowania zabytków będzie zadaniem priorytetowym. Dlatego dzieląc zadanie na etapy chciałabym poprawić tą sytuację. W latach 2022-2028 chciałabym skoncentrować się na konserwacji, opracowaniu i wyeksponowaniu zabytków do tej pory nie wystawianych, którymi Muzeum dysponuje. Aby móc je eksponować należałoby stworzyć warunki do ich wystawienia. To wymaga środków z dotacji celowej lub pozyskanie z projektu z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Muzeum nadal będzie wystawiało promesy archeologiczne, czym zajmuje się zatrudniony w tym celu archeolog.
W najbliższych latach planowana jest reorganizacja w Muzeum. Wyeksponujemy brakujące ogniwo w historii, wystawę „ Sobótka. Od osady targowej do nowożytnego miasta”. Jedno z kluczowych muzealiów będzie przypominać pierwszego dyrektora Muzeum Ślężańskiego, Stanisława Dunajewskiego, który pozyskał je do Muzeum. Od średniowiecza przez okres nowożytny i wiek XIX, pokażemy jak niezwykła góra Ślęża wpływała na historię regionu. Handel i rozwój, szlak pielgrzymi św. Jakuba i obecność kanoników regularnych, życie mieszczan, a potem rozwój turystyki i unikatowa przyroda mają szansę nadać nowe oblicze Muzeum Ślężańskiemu. Łącząc to zadanie z obchodami 60 lecia Muzeum Ślężańskiego mam koncepcję na ciekawe uczczenie tego wydarzenia. Ekspozycja muzealiów połączona z multimedialną aranżacją będzie dużym, zauważalnym w skali nie tylko gminy czy powiatu lecz Dolnego Śląska i kraju wydarzeniem. Jednym z elementów powinno być bezpieczeństwo. Do tego potrzebujemy wykonać projekt aranżacji sali. Przyrodę będziemy promować poprzez film przyrodniczy, który w malowniczych krajobrazach pokaże aktualny stan przyrody- gatunki zwierząt i roślin tu występujące. Będzie on podstawą do zmiany kolejnej sali -człowiek i przyroda od najdawniejszych czasów do dziś. Archeologia i przyroda będą się ze sobą łączyć i wyjaśniać kontekst rozumienia dziejów człowieka, ale i jego szacunku do przyrody-ważnej wartości naszego regionu. Nowa sala ekspozycji będzie spełniać normy muzealne posiadając gabloty z kontrolą wilgotności i natężenia światła, sprzęt multimedialny do prezentacji historycznych. Ponadto sala wymaga remontu. Obiekt pod nadzorem konserwatorskim wymaga bardzo starannej koncepcji w oparciu o wytyczne. Jednak jego wnętrze pochodzące z XVI wieku już daje duże możliwości do eksponowania zbiorów nieznanych do tej pory, znajdujących się w magazynie. Współpraca z Urzędem Miasta i Gminy w Sobótce w zakresie pozyskiwania środków projektowych na konserwację budynku i lapidarium będzie kontynuowana. Są też pierwsi sponsorzy, którzy chcieliby wesprzeć konserwację zabytków w naszym lapidarium. Nadal będzie prowadzona kontrola stanu zabytków w lapidarium oraz zadbanie o budynek Muzeum Ślężańskiego. Na te cele zamierzamy pozyskiwać środki z projektów Ministerstwa Kultury, z chwilą gdy będzie to konieczne.
Pamięć i przyszłość.
Jako dyrektor Muzeum Ślężańskiego zobowiązuję się chronić wszelkie obiekty zabytkowe, relacje świadków i wszystko co stanowi dziedzictwo historyczne, archeologiczne, kulturowe i przyrodnicze tej ziemi i to co należy zachować dla przyszłych pokoleń. Jest to nadrzędne zadanie Muzeum Ślężańskiego.
Edukacja Muzealna. Muzeum Ślężańskie otwarte na dzieci i młodzież. Wspierające nauczycieli.
Dbające o seniorów. Organizacja imprez.
Nową część naszych działań stanowią lekcje muzealne, zajęcia tematyczne, gry miejskie, spacery muzealne dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Rok 2021 pokazał ogromne zainteresowanie tym tematem. Muzeum od tego roku intensywnie współpracuje z nauczycielami z gminy Sobótka i nie tylko. Cieszy współpraca ze szkołami z Wrocławia, Świdnicy, Oleśnicy, Dzierżoniowa, Wałbrzycha. Wynik finansowy, który kilkakrotnie powiększył ubiegłoroczny zysk, jest w głównej mierze spowodowany zajęciami edukacyjnymi. W cyklu szkolnej edukacji realizujemy tematy z podstawy programowej i jej rozszerzenia z zakresu archeologii, historii, sztuki i przyrody. Jako Muzeum regionalne z tak szeroką ofertą działań stanowimy poważną konkurencję dla edukacji muzealnej w regionie. Wysoki poziom merytoryczny został doceniony przez Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Muzeum Miedzi w Legnicy, Izbę Regionalną w Kątach Wrocławskich. Obudowa dydaktyczna, ma szansę wzmocnić turystykę edukacyjną. Trudne tematy o gospodarce, wojnie trzydziestoletniej wpisujące się w obraz miasta od zawsze uzależnionego od handlu daje nieograniczone możliwości w edukacji. I tak oto powstanie – jedyna taka lekcja na Dolnym Śląsku. Będziemy rozwijać naszą ofertę muzealną, aby być atrakcyjnym dla stałych klientów (są klasy które były na naszych zajęciach w roku 2021 nawet 3 razy). Zmieniająca się infrastruktura oznaczeń historyczno-turystycznych w mieście, zostanie wykorzystana do stworzenia gier i spacerów miejskich, które uzupełnią ofertę edukacyjną w regionie Historia gospodarcza nowożytnej Europy, tym razem wpisana w rozwój handlu naszej osady targowej, a potem miasta Sobótki, pozwoli na przygotowanie i prowadzenie zajęć szkolnych, dla starszych i młodszych odbiorców kultury. Muzeum Ślężańskie, zwiedzane z przewodnikiem oraz wprowadzone na tory rozwiązań multimedialnych, ma szansę stać się ważnym centrum edukacji regionalnej na Dolnym Śląsku. Trudne tematy o gospodarce, wojnie trzydziestoletniej wpisujące się w obraz miasta od zawsze uzależnionego od handlu daje nieograniczone możliwości w edukacji. Jedyna taka lekcja na Dolnym Śląsku, z odpowiednią oprawą i rekonstrukcją, która pokaże, że historia gospodarcza dla najmłodszych może być fascynująca, a nie trudna i nudna. Jednocześnie będziemy prowadzić działania promujące historię z którą Sobótka jest identyfikowana przez turystów najbardziej. Stąd zwiedzanie z przewodnikiem archeologiem, gabloty z dźwiękiem, który będzie opowiadał o zabytkach związanych z wystawą. Dawne wierzenia czy pomoce edukacyjne i publikacje dla najmłodszych. Zabezpieczenia eksponatów szkieletowych. Współpraca z instytucjami W planowanym okresie 2022-2028 nastąpi kontynuacja współpracy z Ślężańskim Ośrodkiem Kultury w zakresie organizacji imprez w obu instytucjach. Współpraca z RCKS w mijającym roku była ważnym wsparciem dla Muzeum. Niektóre z imprez muzealnych przyciągają liczne rzesze odbiorców kultury (tak jak tegoroczna wystawa porcelany wraz z historycznymi animacjami i koncertem (wernisaż -120 osób). Spotkanie autorskie z profesorem Kunickim -86 osób). Bez sprzętu i pomieszczeń nie jesteśmy w stanie prowadzić takich spotkań. Już dziś Muzeum Ślężańskie rezerwuje terminy na ważne wydarzenia, które przyciągną większą liczbę osób i organizuje je we współpracy z RCKS korzystając z Sali kinowej. Bogatą ofertę działań skierowaną do dzieci, udało się realizować dzięki płatnym stażom z Uniwersytetu Wrocławskiego. Do badań naszych muzealiów (m.in. monety) Uniwersytet wypożycza nam swój sprzęt. Wraz z Uniwersytetem będą prowadzone terenowe badania naukowe i wykopaliska archeologiczne, które przejmie Muzeum Ślężańskie. Mając na uwadze, że czasowa wystawa archeologiczna „Dawne wierzenia”, nie jest naszą własnością, a jest jedynie wypożyczona z Muzeum Archeologicznego we Wrocławiu, czas pomyśleć o własnych zbiorach. Jako Muzeum możemy być organizatorem ekspedycji naukowej, którą za zgodą Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków poprowadzą pracownicy Uniwersytetu Wrocławskiego z wydziału archeologii. Pozyskane i przebadane eksponaty zasilą nasze zbiory. Współpraca z wydziałem promocji Urzędu Miasta i Gminy w Sobótce będzie kontynuowana. Oprócz tego nasza instytucja będzie promować swoją działalność i sukcesy również na swoich komunikatorach. Ważnym partnerem pozostanie Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Muzeum Miedzi w Legnicy i inne Muzea z którymi podjęliśmy współpracę (np.: Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, które wypożyczy nam swoją wystawę o Militariach z początków monarchii wczesnopiastowskiej w 2023-24 ).W przestrzeni gminy Sobótka, Muzeum prowadzi współpracę z sołectwami. Na piknikach organizowanych przez sołtysów propagujemy historię (średniowieczne metryki naszych wsi pozwalają na promocję poprzez rekonstrukcję historyczną), przyrodę, kulturę. Wielu sołtysów już nam zaufało zapraszając do współpracy np.: pani Alicja Krupa -sołtys najpiękniejszej wsi na Dolnym Śląsku czyli Sulistrowic, z którą Muzeum Ślężańskie zorganizowało piknik Natura i Kultura z okazji 650 lecia powstania wsi. Muzeum Ślężańskie będzie współpracować z Nadleśnictwem Miękinia i Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w zakresie opieki i organizacji działań rekonstrukcyjnych na terenie Rezerwatu Archeologicznego w Będkowicach. Współpraca z grupami rekonstrukcyjnymi, organizacja przepustek, kontrola oraz wsparcie ze strony Muzeum pomagać będzie w organizacji lekcji plenerowych i imprez turystycznych. W planie jest uwzględniona współpraca z grupą rekonstrukcyjną Szare Wilki- Wataha Grodu Będkowice, która porządkuje teren wraz z archeologiem Haliną Śledzik-Kamińską (pracownikiem naukowym Muzeum) oraz w sezonie wakacyjnym prowadzi żywe zajęcia, w umówione dni. Mamy nadzieję, że w kolejnym sezonie letnim uda się zorganizować Żywy Gród, który od kilku lat jest w lipcu organizowany (w ramach tzw. Svaru ). Będzie również kontynuowany Festiwal Archeologii Doświadczalnej którego głównymi wykonawcami była wyżej wymieniona Wataha Grodu Będkowice, a jest on świetną formą popularyzacji dawnego rzemiosła wśród najmłodszych. Będzie to impreza cykliczna na Dzień Dziecka (weekend poprzedzający 1 czerwca). Podobne imprezy będą organizowane w Będkowicach. Muzeum Ślężańskie zainicjowało współpracę z grupami rekonstrukcyjnymi z całej Polski. Dzięki nim udało się wesprzeć organizację imprez regionalnych. W miarę możności będzie to kontynuowane. Tematykę przyrodniczą będziemy realizować we współpracy z Okręgową Komisją PZŁ i Łowczym Okręgowym, który obiecał wsparcie przy realizacji filmu przyrodniczego o faunie i florze masywu Ślęży. Placówka naukowa Muzeum Ślężańskie zamierza rozwijać wydawnictwo. Oferta przez lata skierowana jedynie do dorosłego odbiorcy, zostanie skierowana do dzieci i młodzieży. Archeologia, historia, ważne postacie historyczne zasługują na opracowania regionalne. Niestety mamy tu braki w pozycjach wydawniczych od lat. I jest duże zapotrzebowanie na te pozycje wśród nauczycieli. Muzealia prezentowane w nowo otwartej sali zostaną w 2024 roku opracowane i zostanie wydana monografia. Będzie to również możliwość wykorzystania materiału do bogato ilustrowanego opracowania dla młodzieży. Jako materiał wspierający lekcje muzealne i rozwijający zainteresowania numizmatyką, ma szansę stać się niepowtarzalny na rynku publikacji humanistycznych dla młodzieży. Wspomniane wcześniej badania terenu oraz prace wykopaliskowe mają szansę na nowe odkrycia naukowe. Ich rozpowszechnianie wpłynie na rozwój świadomej turystyki w regionie. W programie spotkań naukowych pojawią się znani pracownicy naukowi i badacze, którzy będą mogli wygłosić swoje referaty w Muzeum Ślężańskim. Zwiększę zainteresowanie archeologią i historią, związaną z kultura łużycką (zaproszenia do Sobótki na 2022 rok przyjęli dr Katarzyna Tatoń, dr. Magdalena Przysiężna Pizarska, prof. Borys Paszkiewicz). Opracowywanie kolejnych obiektów, zbieranie muzealiów i ochrona zapomnianych, a narażonych na kradzieże i dewastacje obiektów jest ważnym celem naszej instytucji. We współpracy z Nadleśnictwem Miękinia i Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków będziemy prowadzić działania zniechęcające i uniemożliwiające kradzieże (jak w przypadku tablicy RADu – 2 lata temu zaginionej i ujawnionego jej zniknięcia w tym roku).
Wernisaże i wystawy czasowe
Muzeum nadal będzie organizować wystawy czasowe jednak nie co miesiąc, a co 3 miesiące. Wydarzeniu towarzyszyć będą dodatkowe atrakcje, warsztaty, pokazy, wykłady które przyciągną nie tylko mieszkańców Sobótki, ale i zainteresowanych z innych regionów Dolnego Śląska. Wystawy będą poruszać tematy historyczne, przyrodnicze, prezentować sztukę i dokonania regionalne. Pojawią się artyści bliscy -z Ziemi Ślężańskiej, ale i znane w Polsce postacie jak lubiany dyrektor warszawskiego ZOO Andrzej Kruszewicz, autor wielu publikacji, z którym chciałabym prowadzić cykliczne spotkania o zwierzętach (zwłaszcza ptakach), aby popularyzować wśród dzieci zainteresowania przyrodnicze. Rok 2021 udowodnił, że nasza instytucja może organizować i zapraszać znane w skali kraju postacie (to Muzeum Ślężańskie jako pierwsze zaprosiło na spotkanie podróżnicze Ewę Chwałko -pierwszą Polkę, która samotnie przeszła Łuk Karpat kiedy jeszcze kończyła przejście i była na trasie wyprawy, a która obecnie jest gościem stacji telewizyjnych i radiowych w całym kraju). Zmiana spowoduje poprawę jakości wydarzeń, a nie ich ilość. Nawet lokalni artyści staną się twórcami nie tylko wystaw, ale i wydarzeń historyczno – kulturalnych. Nasze wydarzenia mają również zadanie edukacyjne i będą wykorzystywane w pracy z młodzieżą szkolną i seniorami. Wystawy czasowe (oraz sukcesywnie zmieniająca się wystawa stała) mają zaznaczyć się w pamięci odbiorców głębokim doznaniem z którego płyną refleksje, a nie tylko się odbyć. Dzięki działaniom promocyjnym, Muzeum Ślężańskie powoli wraca do mediów dolnośląskich, a nawet krajowych. Nie stanie się to od razu, wymaga czasu i zaangażowania. Organizacja imprez historycznych związanych z działalnością Muzeum Na miarę swoich możliwości Muzeum będzie promować wydarzenia i rocznice związane z historią regionu. Jednak zaplecze techniczne i kadra nie są w stanie dorównać możliwościom np. Ślężańskiego Ośrodka Kultury. W związku z przejściem na emeryturę jednego z pracowników, zaplanowana jest zmiana kadry. Być może to usprawni i da większe możliwości działaniom Muzeum.
Rekonstrukcja historyczna jako pomoc w odbiorze historii
Postaram się skorzystać z moich kontaktów wśród instytucji rekonstrukcyjnych, aby uatrakcyjnić kalendarz wydarzeń historycznych. Jednak pamiętać należy o owej kameralności tego miejsca i ochronie zabytków. Priorytetem jest ów kameralny klimat, który udało się utrzymać przez lata dzięki zadbanemu lapidarium i ogrodowi. Imprezy nigdy nie będą masowe dla dobra zabytków. Przy Muzeum Ślężańskim działają (lub współpracują) różne grupy zainteresowane pracą wolontariuszy na rzecz upamiętniania i zachowania historii regionu. Są planowani pątnicy św. Jakuba, którzy będą podróżować na odpust i na Targi Sobótkowe, Słowianie (Wataha Grodu Będkowice), oraz Dolina Rozalii (Damy z przełomu XIX i XX wiek). Zaproszone grupy na najbliższy czas będą miały za zadnie wypromować nasze tradycje regionu. W 2023 roku planujemy wraz z Leśniczówką Kamionna organizację pielgrzymki św. Jakuba ze szczytu Ślęży do gminy Kąty i Mietków.
Zmiany finansowe
Pozyskiwanie środków finansowych Oprócz gminnej dotacji na realizację zadań, Muzeum planuje również pozyskiwanie środków finansowych na wyżej wymienione zadania. Brane są pod uwagę dofinansowania sponsorskie, z projektów gminnych, ogólnopolskich i z Ministerstwa Kultury. Dostosowane one będą do możliwości kadrowych naszej instytucji i warunków przeprowadzenia projektów. Aktualny stan finansowy pokazuje, że mimo pandemii plan został zrealizowany, a Muzeum po 60 latach przejdzie w tym roku na kasę fiskalną. Dodatkowe dochody z działalności pozwolą nam na rozwój. Samodzielne zarabianie pieniędzy, dzięki własnym pomysłom jest najlepszą formą pozyskiwania środków. Trwający rok 2021 pokazuje, że aktywizacja i modernizacja Muzeum Ślężańskiego jest możliwa. Organizacja wystaw takich jak „ Jaroslav Vonka Kuźnia Wyobraźni” we współpracy z Muzeum Narodowym we Wrocławiu i Muzeum Miedzi w Legnicy, pozwoliła na promocję nie tylko Muzeum Ślężańskiego, ale i regionu. Ważne, aby oferta (na bazie zbieranych informacji) była atrakcyjna dla odbiorców stąd zajęcia dla najmłodszych i najstarszych. Zawsze będzie też oferta zajęć za darmo, bo nie koniecznie efekt finansowy jest najbardziej oczekiwany w działalności Muzeum. Promocja Będkowic, Sobótki, Ślęży, nieznanych zakątków i historii gminy promuje turystykę, która jest ważnym zadaniem realizowanym w regionie.
Dyrektor Muzeum Ślężańskiego
Monika Szima-Efinowicz